Bu kelamın tarihi Osmanlı periyoduna kadar uzanıyor. Üstelik kelamın sahibi, literatürümüze öbür bir kelam daha ekledi: “Ne şehittir ne gazi, hiç uğruna gitti Niyazi!”
Geyik muhabbetinin de baş kahramanı tahmin edeceğiniz üzere Niyazi. Pekala bu Niyazi ne yapmış ola ki?
Resneli Niyazi olarak bilinen Niyazi Bey, Makedonya’nın Resne kasabasında dünyaya geldi.
İyi bir eğitim alarak, başarılı bir asker olan Niyazi Bey, bölgesindeki komitecilere âdeta nefes bile aldırmıyordu. Üstelik 1906’da hepimizin bildiği, daha sonradan İttihat ve Terakki olacak “Osmanlı Hürriyet Cemiyeti”ne Resneli Niyazi de kaydoldu. Üstelik dağa çıkan ve hürriyet şiarıyla hareket eden Niyazi Bey, “Hürriyet Kahramanı” olarak anılacaktı.
Tam bu periyotta İkinci Meşrutiyet ilanı ile dağdan inen Niyazi Bey, bu meşhur “geyik” muhabbetine de ismini verecek bir geyik çetesiyle karşılaştı. Manastır’a inerken geyiklere âdeta yol göstermişti. Bu geyik, hürriyetin de bir sembolü oldu onlar için.
Geyikle fotoğraf çekilerek propaganda hedefiyle dağıttı.
Herkesçe bilinen meşhur geyikli fotoğrafın olayı da bu türlü başlamıştı. Hürriyet ile özdeşleştirdiği geyiğiyle fotoğraf çekilen Niyazi Bey, Enver Beyefendi, ortada ise padişah II. Abdülhamit vardı. Geyik, o kadar ilgi çeker ki herkes akın akın geyiği görmeye geliyordu.
O sene doğan erkek çocuklarına “Niyazi” ve “Enver” isimleri verilirken, kız çocuklarına da geyik manasına gelen “Meral” ismi verildi. Böylelikle ortada dolaşan “geyik muhabbeti” bu formda doğmuş oldu. Bugün ise manasından çok farklı kullanılıyor.
Edebiyatımıza kazandırdığı ünlü tabirlerden biri olan “Ne şehittir ne gazi, pisi pisine gitti Niyazi” tabiri de onun trajik sonunu anlatıyor.
Meşrutiyet’in ilanının akabinde İstanbul’a gelen ve İttihat ve Terakki’nin siyasetlerini kabul etmeyen Resneli Niyazi Bey, siyasetten çekilerek memleketine dönmeyi tercih etmişti. Lakin 29 Nisan 1913’te, Arnavutluk’un Avlonya limanına gelen sekiz kişilik bir küme, Resneli’yi İstanbul’a davet etmek için gelmişti.
Bu şahıslardan biri, kendisini Resneli’nin müdafaası olarak tanıtmış ve limanda birkaç el ateş ederek Niyazi Bey’i öldürmüştü. Vefatının sebepleri ve art planı karanlıkta kalan bu olay sonucunda, “Ne şehittir ne de gazi, pisi pisine gitti Niyazi” tabiri, hafızamıza kazınmış oldu.
