Hafızasını kaybeden insanlar, her şeyi unutsalar da çocukluktan beri öğrendikleri lisanlarını unutmuyorlar!
Peki bu nasıl mümkün olabiliyor? Dil de sonradan öğrenildiğine göre onu da unutmaları gerekmez mi?
Hafıza, temel olarak iki ana çeşitte ele alınıyor: deklaratif ve prosedürsel hafıza olarak.
Deklaratif hafıza, şuurlu ve açık bir halde erişilebilen bilgilerdir ve ekseriyetle epizodik (kişisel tecrübelerle ilgili) ve semantik (genel bilgi ve gerçekler) hafıza olarak ikiye ayrılıyor. Prosedürel hafıza ise alışkanlıklar ve motor maharetlerle ilgilidir ve çoklukla şuurlu bir gayret gerektirmeden uygulanıyor.
Dil, bu iki hafıza çeşidiyle de alakalıdır. Semantik hafıza, sözlerin ve objelerin manalarını içerirken, prosedürel hafıza lisan marifetlerini; yani lisanın nasıl kullanılacağını ve üretileceğini kapsıyor.
Dil, semantik hafıza sayesinde işleyebilir.
Semantik hafıza, sözlerin ve manalarının uzun devirli kayıtlarını meblağ ve bu bilgilerin korunmasını sağlar. Aslında sorumuzun yanıtı da burada gizli. Zira hafıza kaybı yaşayan beşerler, semantik hafızada tutulan bu temel lisan bilgilerini koruyabilirler.
Bu durumda kalem üzere kolay objelerin ne olduğunu bilmeye devam etmelerini sağlarken bu objelerle ilgili ferdî tecrübeleri, yani epizodik bilgileri unutabilirler.
Dil marifetleri, prosedürel hafıza ile de yakından bağlıdır.
Konuşma ve lisanın kullanımında, çeşitli motor hünerler ve alışkanlıklar devreye giriyor. Bu çeşit bilgiler, genellikle tekrar eden pratik ve deneyimlerle oluşuyor ve hafızanın öteki tiplerine kıyasla daha az şuurlu bir formda işliyor.
Dolayısıyla hafıza kaybı yaşayan bir kişi, lisanın yapılarını ve kurallarını, yani konuşmayı nasıl gerçekleştireceğini unutmaz. Yani, lisanın nasıl kullanılacağına dair prosedürel hafıza, semantik hafızadan bağımsız olarak işler.
Bu duruma en düzgün örneklerden biri ünlü müzisyen Clive Wearing’in yaşadığı kısa müddetli hafıza kaybıdır.
Yaşadığı hafıza kaybına karşın Wearing, uzun yıllar süren piyano çalma deneyimi sayesinde müzikal yeteneklerini sürdürmüştür. Bu durum da az evvel bahsettiğimiz prosedürel hafızanın, semantik hafızadan bağımsız olarak nasıl korunabileceğini gösteriyor.
Yani aslında lisanımız ve tecrübelerimiz, hafızamızın farklı bölgelerinde yer tutuyor. Tek fark ise hafıza kaybı yaşarken semantik hafızada kaydolan bilgiler bizimle kalır.
