Eminiz ki her şey apayrı olur, bugünkü “savaş” kavramının yerini dostluk bile alabilirdi.
Tabii bunlar yalnızca ihtimal. Biz bir de yapay zekâya bu soruyu yöneltmek istedik. Karşılıklarının gerçekliği karşısında biraz üzülebilirsiniz…
I. Dünya Savaşı olmasaydı en değerli farklardan birisi imparatorlukların dağılmaması olurdu.
I. Dünya Savaşı’nın en büyük sonuçlarından biri, büyük imparatorlukların çöküşüydü (Avusturya-Macaristan, Osmanlı, Rus İmparatorluğu, Almanya’daki Hohenzollern monarşisi). Savaş olmasaydı, bu imparatorluklar tahminen de çağdaş ulus devletlerine dönüşmeden daha uzun mühlet varlığını sürdürebilirdi. Bilhassa Osmanlı Devleti’nin daha yavaş bir çözülme süreci yaşaması ve Orta Doğu’nun farklı bir biçim alması muhtemeldi.
I. Dünya Savaşı, Rusya’daki Bolşevik Devrimi’nin katalizörüydü. Şayet savaş olmasaydı, Çarlık Rusya’sı daha uzun müddet ayakta kalabilir ve Sovyetler Birliği’nin kuruluşu ertelenebilir ya da hiç yaşanmayabilirdi. Bu da Soğuk Savaş döneminin ve dünya çapındaki komünist hareketlerin yükselişini engelleyebilirdi.
En değerli nedenlerden birisi: II. Dünya Savaşı yaşanmazdı.
I. Dünya Savaşı’nın direkt sonuçlarından biri de Almanya’nın yenilmesi ve Versay Antlaşması ile ağır yükümlülüklere tabi tutulmasıydı. Bu ekonomik ve toplumsal sıkıntılar Hitler’in yükselişine yer hazırladı. Şayet savaş olmasaydı, Almanya bu kadar ağır bir darbe almayacak, hasebiyle Nazizm üzere radikal ideolojiler tahminen de iktidara gelmeyecek ve II. Dünya Savaşı yaşanmayacaktı. Avrupa’nın büyük yıkımı önlenmiş olurdu.
Savaş, Avrupa’daki birçok monarşiyi zayıflattı ve devirdi. I. Dünya Savaşı olmasaydı, Avrupa’da daha fazla monarşik rejim varlığını sürdürebilir ve günümüzde bile bu monarşiler siyasi olarak daha tesirli olabilirlerdi.
Amerika’nın global bir güç olarak yükselişi yavaşlayabilirdi.
ABD, I. Dünya Savaşı sonrasında dünya sahnesinde bir üstün güç haline geldi. Savaş olmasaydı, ABD’nin bu kadar süratli bir halde memleketler arası arenada yükselmesi ertelenebilirdi. Avrupa hala dünyanın merkezinde bir güç odağı olarak kalabilir ve ABD’nin 20. yüzyıldaki hâkimiyeti daha yavaş gelişebilirdi.
Savaş, bilhassa askeri teknoloji başta olmak üzere birçok alanda büyük ilerlemelere yol açtı. Hava kuvvetleri, tanklar, kimyasal silahlar ve radyo üzere teknolojiler savaşın sonucu olarak geliştirildi. Savaş olmasaydı, bu teknolojik ilerlemeler daha yavaş bir süratte gerçekleşebilir ya da büsbütün farklı bir yoldan ilerleyebilirdi. Tahminen de şu an çok daha farklı bir teknolojik dünya içinde yaşıyor olabilirdik.
Belki de tek düzgün sonucu: Bayan hakları bu kadar süratli gelişmeyebilirdi.
I. Dünya Savaşı sırasında erkeklerin cepheye gitmesi, bayanların birçok iş alanında daha faal rol almasına neden oldu. Bu süreç, bayan hakları ve bayanların işgücüne iştiraki açısından kıymetli bir dönüm noktasıydı. Savaş olmasaydı, bayan hakları hareketleri bu kadar süratli gelişmeyebilir ve bayanların toplumsal ve ekonomik hayattaki pozisyonları daha geç güçlenebilirdi.
Savaşın ardından Milletler Cemiyeti kuruldu, bu örgüt daha sonra Birleşmiş Milletler’e dönüştü. Savaş olmasaydı, milletlerarası barış ve güvenliği sağlama gayesi güden bu çeşit tertipler daha geç ortaya çıkabilir ve global diplomasi farklı bir yol izleyebilirdi.
Avrupa sonları daha farklı olabilirdi.
Savaş sonrasında, Versay Antlaşması ve başka mutabakatlarla Avrupa’nın siyasi haritası büsbütün değişti. Yeni devletler kuruldu, kimi topraklar el değiştirdi. Şayet savaş olmasaydı, bu hudut değişiklikleri yaşanmaz ve günümüzde Avrupa haritası çok daha farklı olabilirdi. Bilhassa Polonya, Çekoslovakya ve Yugoslavya üzere ülkeler hiç var olmayabilirdi.
Peki bugün ne farklı olurdu?
Eğer I. Dünya Savaşı hiç yaşanmasaydı, bugün dünyanın üstün gücü olarak ABD değil, tahminen de hâlâ Avrupa imparatorlukları olabilirdi. Bayan hakları, memleketler arası barış eforları ve demokratikleşme süreçleri daha yavaş ilerleyebilirdi. Ayrıyeten, dünya savaşı olmadığı için büyük yıkımlar ve ekonomik krizler de yaşanmayabilir, bugünkü siyasi istikrarlar daha istikrarlı olabilirdi.
Daha az travmatik bir 20. yüzyıl yaşanmış olacağından, tahminen de daha fazla bilimsel ilerleme yahut kültürel gelişim konuşuyor olurduk. Mesela II. Dünya Savaşı sırasında yaşanan bilimsel gelişmeler (nükleer güç, jet motorları, roket teknolojisi) yerine, barışçıl gelişmelere daha çok odaklanmış bir dünya tartışma konusu olabilirdi.
