Normal kaidelerde bir ülkede gittikçe daha çok gökdelen inşa edilmeye başlandıysa o ülkenin iktisadının güzele gittiğini düşünürüz değil mi?
İngiliz ekonomist Andrew Lawrence’a nazaran durum pek de o denli değil. Onun gökdelen etkisi ismini verdiği bu ekonomik gösterge aslında bu mevzuyu çok daha farklı bir perspektiften ele alıyor.
Gökdelen tesiri teorisi Lawrance tarafından 1999 yılında ortaya atılıyor.
Lawrence, gökdelen tesiri teorisi kapsamında, dünyada inşa edilen en yüksek binaların ekonomik krizlerin çabucak öncesinde yapıldığını belirtiyor.
Lawrence’ın müşahedelerine nazaran, bu devasa gökdelenlerin büyük çoğunluğu ekseriyetle iktisadın yükseldiği ekonomik patlama devirlerinin sonunda ortaya çıkıyor.
Dolayısıyla, teoriye göre bu durum ekonominin tepeye ulaştığını gösteriyor.
Lawrance’a nazaran iktisadın büyümesi, büyük projelere daha fazla fon ayrılmasına sebep oluyor ama bu devir ekseriyetle iktisadın yavaşlamasıyla sonuçlanıyor.
Örneğin, Empire State Binası’nın çabucak akabinde tesirini daha da hissettirmeye başlayan Büyük Buhran, gökdelen tesiri teorisinin en temel örneklerinden biri olarak gösteriliyor.
Ya da 1972 yılında dünyanın en yüksek binası unvanını alarak tamamlanan One World Trade Center’ın akabinde yaşanan 1973 petrol krizinin Amerika iktisadını uzun bir sakinlik periyoduna götürmesi de bir öbür örnek olarak karşımıza çıkıyor.
Son olarak, 1997’de Malezya’da tamamlanan Petronas Kuleleri’nin 1998 Asya finansal kriziyle tıpkı periyoda denk gelmesi de gökdelen tesiri kapsamında ele alınan bir öbür örnek.
Özetle, gökdelen tesiri gökdelen projelerinin ekonomik patlamaların sonuna işaret ettiğini, zira bu biçim projelerin fakat ekonomik bolluk devirlerinde mümkün olabildiğini savunuyor.
Lawrance’a nazaran bir ülke, en yüksek binasını inşa ettiğinde bunun bolluk devrinin sonuna yaklaşıldığını ve ekonomik bir sakinliğin kapıda olduğunu gösterdiğini tabir ediyor.
Tabii literatürde bu teoriye gelen birtakım tenkitler de yer alıyor. Ekonomistlerin bir kısmı, gökdelenlerin yüksekliğinin direkt bir ekonomik kriz göstergesi olmadığını, daha çok ekonomik büyümenin bir sonucu olduğunu savunuyor.
Kesinliği tartışılsa da gökdelen tesiri, iktisadın nasıl büyüyüp daraldığını manaya konusunda ilginç bir bakış açısı sunuyor.
