Aslında bu durumu hepimiz yaşamışızdır lakin bunun ardında yalnızca irademizin zayıflığı değil, bilimsel birçok neden de yatıyor.
İşte bu nedenler ve alışveriş davranışlarımızı yönlendiren kimi şaşırtan faktörler!
1. Dopamin tesiri: Memnunluk hormonu
Alışveriş yaparken beynimiz dopamin ismi verilen mutluluk hormonunu salgılıyor. Bilhassa beğendiğimiz ya da yeni gördüğümüz eserleri sepetimize eklediğimizde bu hormon devreye giriyor ve kendimizi daha düzgün hissetmemizi sağlıyor.
Bu da aslında gereksinimimiz olmayan şeyleri bile satın almaya yönelmemize neden olabiliyor. Birçok insan, alışverişin kendisini gerilimli bir günün akabinde rahatlatıcı bir aktivite olarak görüyor. Bu yüzden de yalnızca alışveriş yapma süreci bile bir nevi “ödüllendirme” sistemine dönüşüyor.
2. Pazarlama taktikleri: Biz fark etmeden bizi yönlendiren güç
Mağazalar ve markalar, tüketicileri daha fazla alışveriş yapmaya teşvik eden sayısız taktik geliştiriyor. “İki al, bir bedava”, “Sadece bugün indirimde!” üzere kampanyalar, biz farkında olmadan beynimizin mantıklı düşünme yetisini devre dışı bırakabiliyor.
Kısıtlı periyodik fırsatlar, aceleyle karar vermemize ve gereksinimimiz olmayan eserleri bile cazip hâle getirmemize neden oluyor.
3. Toplumsal tesirler: Etrafımızdan gelen baskı
Alışveriş yaparken etrafımızın tesiri de büyük rol oynuyor. Arkadaşlarımızla alışverişe çıktığımızda, onların tercihlerine nazaran hareket edebiliyoruz.
Örneğin, arkadaşınızın beğendiği bir eser size de cazip gelebilir ve aslında hiç gereksiniminiz olmayan bir eseri sepetinize ekleyebilirsiniz. Eve geldik mi pişmanlık!
Üstelik, toplumsal medya tesiri de bu durumu daha da tetikliyor. Influencer’ların önerdiği eserleri görüp “Benim de buna gereksinimim var.” diye düşünebiliyoruz.
4. Gelecek telaşı: “Ya ileride lazım olursa?”
Bir başka değerli neden ise geleceğe dair duyduğumuz kaygılar. Bilhassa indirim periyotlarında “İleride lazım olabilir.” kanısıyla stok yapma eğiliminde olabiliyoruz.
Bu fikir üslubu da bilhassa uzun vadede gereksinimimiz olacağını düşündüğümüz fakat o an için gereksiz olan eserleri almamıza neden olabiliyor.
5. Güven duygusu: Aslında hepsi yok olacak.
Diyelim bir kıyafet aldık ya da araba. Bunlar bize genelde itimat veren eşya olur. E bundan daha fazla alırsam daha da inançta olabilirim!
Temel gereksinimlerin yanı sıra fizikî eşyadan alınan gerçek güvenlik duygusu pek de istikrarlı olmuyor aslında. Kimi bozuluyor, kimi bozuluyor ve kullanılmaz kenarda duran hâle geliyor.
Tüm bunların farkında olarak alışveriş alışkanlıklarımızı gözden geçirmek, daha şuurlu ve planlı alışveriş yapmamıza yardımcı olabilir. Lakin ortada bir kendimizi şımartmak da çok makus bir şey değil, değil mi?
Bu içerikleri de inceleyebilirsiniz:
