“İnsanların ruh halini çok uygun anlarım ve onlardan çok çabuk etkilenirim.”
“Çevremdekilerin konforu için çok efor sarf ederim.”
“Etrafımda olup biten en ufak şeyin bile farkındayımdır.”
“İnsanlar benim için ‘çok düşünceli’ der.”
“Çok uyaranın olduğu yerler beni yorar ve yalnız kalıp dinlenmek isterim.”
“İzlediğim haberler beni herkesten fazla üzer.”
Bu cümleler sizi tanımlıyorsa siz de “Highly Sensitive Person” (HSP), yani “Hayli Hassas Kişi” olabilirsiniz.
HSP Nedir?
“Highly Sensitive Person” terimi, birinci olarak psikolog Dr. Elaine Aron tarafından 1990’ların ortalarında ortaya atılmıştır. HSP, çevresel uyaranlara karşı öbür insanlardan daha fazla hassaslık gösteren bireyleri tanımlamak için kullanılan bir tabirdir. Bu hassaslık, yalnızca duygusal reaksiyonları değil, birebir vakitte fizikî uyaranlara (ışık, ses, koku gibi) verilen reaksiyonları de kapsar.
HSP’nin Nedenleri
HSP olmanın ardındaki nedenler, genetik faktörlerden, erken çocukluk tecrübelerine kadar uzanır.
Sinir Sisteminin Hassasiyeti: Beynin hudut sistemini düzenleyen kısımları, HSP’lerde daha etkin olabilir. Araştırmalar, HSP bireylerin beyinlerinin duygusal ve duyusal uyaranları işleyen bölgelerinde daha fazla aktivasyon olduğunu göstermektedir. Bu, onların çevresel değişikliklere daha süratli ve ağır yansılar vermesine neden olur.
Genetik Faktörler: HSP olma eğilimi genetik olarak aktarılabilir. Şayet ailede yüksek hassaslığa sahip bireyler varsa, bu özellik sizde de bulunabilir.
Erken Çocukluk Tecrübeleri: Çocukluk devrinde çok esirgeyici bir ailede yetişen ya da travmatik tecrübeler yaşayan bireylerin, hudut sistemlerinin hassasiyeti artabilir. Bu da onların yetişkinlikte HSP özellikleri göstermesine yol açabilir.
HSP Olmanın Getirdiği Zorluklar
Yüksek hassaslığa sahip olmanın hem olumlu hem de olumsuz istikametleri vardır. HSP bireylerin karşılaştığı esas zorluklar şunlardır:
Aşırı Uyarılma: HSP bireyler, ağır çevresel uyaranlar karşısında çok uyarılmış hissedebilir. Kalabalık ortamlarda, gürültülü yerlerde yahut ağır toplumsal etkileşimlerde çabuk yorulabilirler.
Duygusal Yüksek Hassaslık: HSP bireyler, oburlarının duygusal durumlarına daha fazla hassastır ve bu durum, empati yeteneklerini güçlendirse de, tıpkı vakitte duygusal tükenmişlik yaşama riskini artırır.
Stres ve Tükenmişlik: Daima olarak yüksek seviyede uyarılma ve duygusal yoğunluk, HSP bireylerde gerilim ve tükenmişlik sendromuna yol açabilir.
HSP Olmanın Avantajları
Zorluklarına karşın, HSP olmanın pek çok avantajı da vardır. Bu avantajları fark etmek, bireylerin bu özelliklerini olumlu bir halde kullanmalarına yardımcı olabilir.
Empati Yeteneği: HSP bireyler, diğerlerinin hislerini manaya ve onlara takviye olma konusunda hayli başarılıdırlar. Bu, hem ferdî hem de profesyonel alakalarda büyük bir avantaj sağlar.
Yaratıcılık ve Sanatsal Yetenekler: HSP bireyler, sanatsal alanlarda daha yaratıcı olabilirler. Duygusal derinlikleri ve hassasiyetleri, onlara farklı perspektiflerden bakma yeteneği kazandırır.
Detaylara Dikkat: HSP bireyler, detaylara çok daha fazla dikkat ederler. Bu, onların karmaşık sıkıntıları çözme ve ayrıntı gerektiren işleri muvaffakiyetle tamamlama konusunda yetenekli olmalarını sağlar.
Aşırı Hassaslık Nasıl Yönetilir?
Eğer HSP özelliklerine sahipseniz olağandan fazla olan duyarlılığınızla başa çıkmanın çeşitli yolları vardır. İşte birtakım teklifler:
Kendinize Vakit Ayırın: Duygusal duyarlılıklarınız nedeniyle bazen diğerlerini kendinizden evvel düşünüyor olabilirsiniz. Bu nedenle kendinize daha fazla vakit ayırmak ve kendinizi öncelemeyi öğrenmek çok kıymetlidir.
Sınırlarınızı Çizin: Olağanüstü bir empati yeteneğine sahip olmak bazen beraberinde yorgunluğu getirebilir. Oburlarının memnunluğunu önemsediğiniz için zorlansanız dahi sizi yoran ortamlara girebilir; yapmak istemediğiniz işlere oburlarının konforu için hayır demekte zorlanabilirsiniz. Bu nedenle kendi sonlarınızı tanımalı ve bu hudutları korumalısınız. Kalabalık ortamlarda yahut gerilimli durumlarda kendinizi geri çekmek ve dinlenmek, hudut sisteminizi yine dengelemenize yardımcı olabilir.
Stres İdaresi Teknikleri Kullanın: Meditasyon, derin nefes alma idmanları ve yoga üzere gerilim idaresi teknikleri, kolay kolay uyarılabilen hudut sisteminizi sakinleştirmenize yardımcı olabilir.
Doğa ile Bağ Kurun: Tabiatla iç içe vakit geçirmenin hudut sistemi üzerinde sakinleştirici tesiri olduğunu yapılan bilimsel çalışmalardan biliyoruz. Doğal ortamlarda bulmak sizi rahatlatır ve zihinsel yenilenme sağlar.
Sağlıklı Münasebetler Kurun: Destekleyici ve anlayışlı bireylerle ilgiler kurmak, duygusal yükünüzü hafifletebilir. Empati gösteren ve sizi olduğunuz üzere kabul eden beşerlerle vakit geçirmek kıymetlidir.
Unutmayın, “Hayli Hassas Kişi” olmak bir zayıflık değil, bir güçtür. Değerli olan kendi hassasiyetlerinizi kabul etmek ve bu özelliğinizi nasıl en yeterli halde kullanabileceğinizi keşfetmektir.
Uzman Klinik Psikolog İlkay Kılıçarslan Çetintaş
